ŻYCIE NA TRZECH KONTYNENTACH – OPOWIEŚĆ WITOLDA LILIENTALA
23.06.2025
Witold Liliental jest świadkiem historii, który na trzech kontynentach doświadczył najważniejszych wydarzeń XX wieku. Ocalał z Zagłady w okupowanej Warszawie, żył w czasach apartheidu w RPA, a wreszcie przyjął los emigranta w USA i Kanadzie. Jego wspomnienia pod tytułem ‘Dwa światy’ zostały opublikowane pod patronatem Stowarzyszenia ‘NIGDY WIĘCEJ’ przez renomowane wydawnictwo Austeria.
Dr Witold Liliental to współpracownik Stowarzyszenia ‘NIGDY WIĘCEJ’, kanadyjski działacz polonijny i felietonista. Urodził się w 1939 w Warszawie tuż przed wybuchem II wojny światowej, w spolszczonej rodzinie o korzeniach żydowskich. Jego ojciec, oficer rezerwy Wojska Polskiego, został zamordowany w Katyniu. Matka podczas okupacji prowadziła tajne nauczanie. Po wojnie razem z synem wyjechała do Południowej Afryki, gdzie panował apartheid. Witold zaangażował się w działalność antyrasistowską. W 1959 roku wrócił do Polski, ukończył Politechnikę Warszawską (mechanika i technologia). W 1981 wyemigrował do USA, a dziesięć lat później przeniósł się do Kanady.
W książce ‘Dwa światy’ Witold Liliental pisze: ‘Poprzez własne doświadczenie uczulony na rasizm i ksenofobię wszelkiego rodzaju, przerażony jestem postępującą znieczulicą w części społeczeństwa polskiego na cierpienie innych narodów i nasilające się ataki na tle rasowym. Oczywiście, wielka pomoc okazana uchodźcom z Ukrainy pomogła poprawić wizerunek Polaków, ale trudno zapomnieć o sytuacji na granicy z Białorusią, gdzie uchodźcy mieli ciemniejszą karnację i wyznawali inną religię. (…) Mieszkam w kraju, gdzie wielokulturowość i otwarcie na wszelkie formy inności akcentowane są i praktykowane wszędzie. I zazdroszczę tego, bo marzę, by tak samo było w mojej pierwszej Ojczyźnie’.
Jak mówi dr Anna Tatar ze Stowarzyszenia ‘NIGDY WIĘCEJ’: - ‘Książka Witolda Lilientala poświęcona jest wydarzeniom przełomowym dla historii świata. Tę wielką opowieść scala wszakże perspektywa jednego człowieka, który swoje własne doświadczenia potrafił wpisać w uniwersalną refleksję o kondycji ludzkiej. Wspomnienia te, zapisane barwnym językiem, pełne anegdot, to jednocześnie hołd złożony różnorodności. Dla autora wartość niezbywalną stanowi szacunek między ludźmi o różnych kolorach skóry, pochodzeniu czy wyznaniu, którzy tworzą społeczeństwo będące wspólnotą, z równym prawem głosu dla każdego’.
Witold Liliental od wielu lat współpracuje ze Stowarzyszeniem ‘NIGDY WIĘCEJ’. Jest współtwórcą kroniki rasizmu i ksenofobii ‘Brunatna Księga’, a także autorem artykułów publikowanych w e-zinie ‘NIGDY WIĘCEJ’. W swoich tekstach mierzył się z problematyką prześladowań rdzennej ludności w Kanadzie, szturmu na waszyngtoński Kapitol czy rasizmu w RPA. Witold Liliental jest też komentatorem życia społecznego i politycznego, między innymi na łamach ‘Gazety Wyborczej’ i tygodnika ‘Angora’. Nie waha się występować w obronie mniejszości i potępia wszelkie przejawy nietolerancji.
Stowarzyszenie ‘NIGDY WIĘCEJ’ jest powstałą w 1996 roku niezależną organizacją antyrasistowską, która prowadzi ‘Brunatną Księgę’ – dokumentację zdarzeń na tle ksenofobicznym i antysemickim. Realizuje również edukacyjne kampanie społeczne, m.in. ‘Muzyka Przeciwko Rasizmowi’ i ‘Wykopmy Rasizm ze Stadionów’. Bierze udział w inicjatywach upamiętniających Holokaust i przeciwdziałających jego negowaniu. W 2024 roku Stowarzyszenie ‘NIGDY WIĘCEJ’ zostało laureatem Nagrody im. Ronalda Eissensa i Suzette Bronkhorst za ‘wyjątkowe osiągnięcia w przeciwdziałaniu mowie nienawiści i propagowaniu praw człowieka’.
Wydawnictwo Austeria skupia się na publikacji najbardziej wartościowych prac związanych z tematyką żydowską, publikuje literaturę jidysz, hebrajską, włoską, francuską, niemiecką i węgierską. Jego siedziba znajduje się na krakowskim Kazimierzu, w zabytkowym budynku dawnej mykwy, żydowskiej łaźni rytualnej. W 2021 roku wydawnictwo otrzymało tytuł Ambasadora Nowej Europy przyznawany przez Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku.
Zapis mówiony wspomnień Witolda Lilientala ‘Afryka Południowa – kraj mojej młodości’:
Artykuł Witolda Lilientala ‘Afryka Południowa – kraj mojej młodości’ w e-zinie ‘NIGDY WIĘCEJ’: PLIK PDF.
Dodatkowe informacje:
https://austeria.pl
www.nigdywiecej.org
www.facebook.com/Respect.Diversity
www.twitter.com/StowNIGDYWIECEJ
www.linkedin.com/company/never-again-association
https://neveragainnw.bsky.social